Η Παρουσίαση απο ομιλία του καθηγητή παν. Κρητης Ηλια Κουρκούτα Ph.D, κλινικού ψυχολόγου και ερευνητή.
Ηλίας Ε. Κουρκούτας, PhD
Καθηγητής Ψυχολογίας
Διευθυντής Εργαστηρίου Ψυχολογίας
Διευθυντής Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Ειδική Αγωγή»
Συντονιστής Κλάδου Κλινικής Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας
Παν/μιο Κρήτης
Παρουσιάζονται δεδομένα σε σχέση με τις γονικές πρακτικές, την συνεπιμέλεια και το
ρόλο του πατέρα στην ανάπτυξη των παιδιών πριν και μετά το διαζύγιο
Βασικά σημεία εισήγησης
- Κλινικά & Ερευνητικά Δεδομένα για την Αναπτυξιακή Διαδικασία & το ρόλο του Πατέρα
- Δεδομένα για την συμβολή του πριν και μετά το Διαζύγιο
- Εμφανείς & Αόρατες μορφές συγκρούσεων & χειραγώγησης /ψυχικής αλλοτρίωσης παιδιών & του άλλου γονέα
- Συγκρουσιακές καταστάσεις, ο ρόλος των συναισθημάτων και γονικές πρακτικές πριν κατά τη διάρκεια και μετά το διαζύγιο
- Ζητήματα που αφορούν την συνεπιμέλεια
- Προτάσεις για την βέλτιστη διαχείριση των συγκρουσιακών και «τραυματικών» διαζυγίων
Ενδεικτικά βασικά αναπτυξιακά-στοιχεία
-
Ζούμε & μεγαλώνουμε σε πλαίσια σχέσεων
-
Εσωτερικεύουμε μοντέλα/ πρότυπα σχέσεων & οικοδομούμε τον ψυχισμό/ υποκειμενικότητα/ ατομικότητα / μέσα από βασικές σχέσεις/
-
Είμαστε το σύνολο /ιστορία των σχέσεων & των αντίστοιχων βιωμάτων
-
Ψυχική Ανθεκτικότητα: αποφυγή ψυχοπαθολογίας: σχέση με μια σταθερή ενήλικη φιγούρα
-
Σύγχρονη Ψυχοπαθολογία: δυναμική εξελικτικών σχεσιακών συστημάτων (relational developmental systems)
Διαζύγιο, συγκρουσιακές καταστάσεις επιπτώσεις
-
Χωρισμός των γονέων: παράγοντας υψηλού κινδύνου, όταν προηγείται ή έπεται μια συγκρουσιακή σχέση (Sand et al., 2017 )
-
Διαζύγιο -> ρήξη συναισθηματική, οικονομική, χωροταξική, ζεύγους & οικογένειας
-
Διάλυση της σχέσης οικειότητας στην καθημερινότητα/του πρωτογενούς σχεσιακού/ συναισθηματικού πλαισίου: επιπτώσεις στις αναπαραστάσεις εαυτού γονέων & παιδιών/
-
Κίνδυνος αποκοπής από την άλλη μισή οικογένεια/το άλλο μισό του εαυτού
-
Ο ρόλος των συναισθημάτων έχει παραβλεφτεί
-
Οι γονικές πρακτικές που προκύπτουν πριν κατά τη διάρκεια & μετά το διαζύγιο /προσεγγίζονται συνειδητά ή όχι, συνήθως με νομικούς όρους/ οπτικές
-
Άρνηση των αρνητικών συναισθηματικών δυναμικών & δυνατότητας άρθρωσης λόγου/ επεξεργασίας παράγει πολλές παράπλευρες παθογένειες/ δευτερογενείς συγκρούσεις
-
Ζητήματα πένθους, θυμού, ενοχών δεν γίνονται αντικείμενα επεξεργασίας/ διεργασιών (Moore, 2020)
-
Με αποτέλεσμα πολλές αντιπαραθέσεις να οδηγούν σε οχύρωση σε αμυντικές/ επιθετικές θέσεις πίσω από νομικά/ νομικίστικα επιχειρήματα
-
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να ξεπερνιέται το τραύμα: ο θυμός/ επιθετικότητα δίνει δύναμη, βοηθάει στην αποκοπή από τον άλλο αλλά και στην εκδίκηση μέσα (π.χ.) από την απαξίωση του στα μάτια των παιδιών και συχνά σε ψευδείς μαρτυρίες και καταγγελίες
-
Ένα θέμα που δεν έχει μελετηθεί και αγνοείται από πολλούς νομικούς, επιστήμονες και μη που εναντιώνονται στις αλλαγές και στη μη αμφισβήτηση της αποκλειστικής γονικής επιμέλειας
Ανοιχτές ή συγκαλυμμένες επιθετικές/ συγκρουσιακές γονικές πρακτικές
-
Ανοιχτή ψυχολογική βία, σωματικές επιθέσεις, συγκαλυμμένοι εκβιασμοί, αόρατη ψυχολογική βία, εκλογικευμένες πρακτικές παρεμπόδισης, αποκοπής, αποξένωσης από την άλλη οικογένεια
-
Αυτές οι στρατηγικές αποσκοπούν: εκτόνωση αρνητικών αισθημάτων: θυμού, οργής, μίσους για τον άλλον, εντάσεων, φόβων, ανασφαλειών, αισθημάτων ματαίωσης, καθώς και οικονομικών ζητημάτων που προκύπτουν από το διαζύγιο
- Εκτόνωσης γενικά των επιθετικών συναισθημάτων
-
Ο κίνδυνος με τις αόρατες/ συγκαλυμμένες μορφές ψυχολογικής αλλοτρίωσης από τα συναισθήματα τους των ίδιων των παιδιών / αποξένωσης από την άλλη γονική φιγούρα, αντίθετα με τη σωματική βία/ κακοποίηση, δεν μπορούν να αναδειχτούν εύκολα και παραμένουν ενεργείς και ακόμη πιο υπονομευτικές της ψυχικής υγείας
- Το κυριότερο δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας από τα παιδιά, ενώ τα ίδια συχνά βιώνουν μόνο τις αρνητικές συνέπειες των πρακτικών χειραγώγησης των συναισθημάτων τους
Ψυχοδυναμικές αναπτυξιακές θεωρίες για τον Πατρικό Ρόλο
-
Σε όλα τα αναπτυξιακά στάδια ακόμη και τα πλέον πρώιμα, η συμμετοχή και των δυο γονέων μέσα από πολλαπλούς ρόλους (συχνά αλληλλο-συμπληρωματικούς) συνιστά τη βάση για μια ισορροπημένη ανάπτυξη (Fernandes et al. 2019) η διατήρηση /ενίσχυση της σχέσης και με τους δυο γονείς θεωρείται βασικό κριτήριο για την ισορροπημένη ανάπτυξη (Lamb, 2019) και αναφαίρετο δικαίωμα των παιδιών
- Πατρικός ρόλος: συμβολικός-βιωματικός ρόλος του πατέρα στην αναγνώριση της ταυτότητας ως ψυχικού σεξουαλικού προσώπου & προσώπου επιθυμίας
- Πρώιμη εμπλοκή του πατέρα: σημαντική σε συναισθηματικό, γνωστικό, σωματικό επίπεδο
- Σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο: η εμπλοκή του πατέρα ως τρίτου προσώπου σε σχέση με την απόλυτα συμβιωτική σχέση μητέρας-παιδιού σημαντική για την συγκρότηση του πρωτογενούς κοινωνικού εαυτού
- Ο «πατέρας» «ανοίγει» το νήπιο στο κοινωνικό/ διαπροσωπικό, σε μια τριγωνική σχέση που το απεγκλωβίζει από αυτή την καθρεπτική/ συμβιωτική σχέση με την μητέρα που ευνοεί αίσθημα παντοδυναμίας/ εγκλεισμό στον ναρκισσιστικό εαυτό
- Σε επόμενα αναπτυξιακά στάδια αυτό αντανακλάται μέσα από μια ενοχική προσκόλληση στην μητέρα- δυσκολίες δέσμευσης με άλλο πρόσωπο- νευρωτικές/ ναρκισσιστικές δυσκολίες
- Ο πατέρας εισάγει το παιδί στο συμβολικό πεδίο του Λόγου, του Θεσμού, (Όνομα του Πατέρα)
- Η θέση του πατέρα στο «λόγο» (discourse) της μητέρας, ως συμβολική φιγούρα, εκπροσώπου της κοινωνικής τάξης πραγμάτων, είναι πολύ σημαντική
- Η απώλεια του πατέρα, η απουσία του, η δυσλειτουργικότητα του, η απαξίωση του, ως προς τον συμβολικό ρόλο από την μητέρα/ σύζυγο κλπ. τους επιφέρει σοβαρές συνέπειες στην ψυχοκοινωνική λειτουργία/ οργάνωση του παιδιού
- Ο αυταρχικός ή βίαιος πατέρας όχι μόνο δεν εκπληρώνει αυτό το ρόλο αλλά διαλύει την δυνατότητα του παιδιού να ολοκληρωθεί ψυχικά/κοινωνικά
Σε σχέση με την συνεπιμέλεια
-
Συνολικά, η σύγχρονη έρευνα ανατρέπει «το παλαιότερο μοντέλο προσέγγισης/ θεώρησης» της «μητρικής σχέσης με το παιδί, ως κυρίαρχης και μοναδικής» και επισημαίνει την απαίτηση για ομαλοποίηση/ εξισορρόπηση των σχέσεων μέσα από σύγχρονες πρακτικές, με την υποστήριξη της νομοθεσίας και την διαμεσολάβηση των ειδικών (Holstein, 2019).
- Άλλωστε σε μια πρόσφατη έρευνα, οι διαζευγμένοι γονείς, ακόμη και αυτοί που ήταν σε μια συγκρουσιακή σχέση, θεωρούν στην πλειονότητα τους, την συν-επιμέλεια ως κάτι το θετικό για την ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών τους (Fransson et al., 2016)
- Ο αποκλεισμός του ενός γονέα από μια βιωματική σταθερή σύνδεση με το παιδί αποδυναμώνει τη γονικότητα και των δυο, ως ομάδα & αλληλοσυμπληρούμενο σύστημα /πλαίσιο αναφοράς των σχέσεων μεταξύ των δυο προσώπων (ανεξάρτητα φύλου)
- Το σύστημα της αποκλειστικής επιμέλειας όπως εφαρμόζεται στην Ελλάδα δημιουργεί πολλές παρενέργειες που δεν έχουν μελετηθεί καθόλου
- Παράγει πολλαπλούς αποκλεισμούς, αναρίθμητες συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις που συχνά εκφράζονται με προσφυγές στα δικαστήρια λόγω μόνης διεξόδου/ ενδεχόμενης δικαίωσης
- Τα παιδιά των οποίων οι πατέρες ζουν πιο κοντά παρουσιάζουν λιγότερα προβλήματα στη συμπεριφορά και είναι πιο δημοφιλή από τα παιδιά των οποίων οι πατέρες ζουν μακριά
- Η έρευνα πάνω στην «αντιπαράθεση των γονέων που καταλήγει σε consensus» προβλέπει στα παιδιά λιγότερες δυσκολίες σε επίπεδο συμπεριφοράς, λιγότερα προβλήματα που σχετίζονται με την υπερκινητικότητα και γενικά λιγότερες δυσκολίες στην κοινωνική επαφή με τους συνομηλίκους τους.
- Η συνεπιμέλεια ως κατάσταση διαμοιρασμού των ευθυνών βοηθά τους γονείς να εκπληρώσουν πολύ καλυτέρα τους ρόλους τους, ενώ συγχρόνως δίνει την δυνατότητα στο παιδί να αντιλαμβάνεται και να βιώνει ένα είδος ισότητας στην σχέση τους, που συναισθηματικά επιτρέπει πιο υγιείς ταυτίσεις και με τους δυο γονείς, ανεξαρτήτου φύλου, κάτι που θεωρείται σήμερα ως συμβολή σε μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα
- Τα παιδιά με ΕΕΑ: ένα τεράστιο θέμα που έχει παραμεληθεί και χρειάζεται και τους δυο γονείς
- Αναγνώριση των εκατέρωθεν «φόβων, του άγχους, και των ανασφαλειών» που διακατέχουν τους γονείς ενδιαστάσει, ρήξη, σύγκρουση ή αποστασιοποίηση
-
Ταυτοποίηση κακοποιητικών συμπεριφορών όχι μόνο των εμφανών –σωματικής/ ψυχολογικής βίας και απειλών-
- Αναγνώριση της ΑΟΡΑΤΗΣ ΒΙΑΣ των εμμέσων ή άμεσων, σκόπιμων και μη, αποκλεισμών των γονέων που δεν έχουν την αποκλειστική επιμέλεια-
- Ο αποκλεισμός του άλλου γονέα μπορεί να ενισχύσει την παραίτηση, καταθλιπτικά συναισθήματα ή αντιδράσεις βίας/επιθετικότητας
-
Συχνά παράγει το φαινόμενο της αποκαλούμενης γονικής αποξένωσης
-
Γονική αποξένωση, που ουσιαστικά είναι η αποξένωση του παιδιού από τον ίδιο του τον εαυτό
-
Από τα ίδια τα συναισθήματα του για τον άλλον γονέα, ειδικά όταν είναι θετικά
- Η έμμεση ή σκόπιμη αποκοπή του παιδιού από τον άλλον γονέα /την άλλη μισή οικογένεια του (παππούδες, θειοι, ξαδέλφια, κλπ.) συνιστά μια αποξένωση του παιδιού από τον εαυτό και φυσικά αλλοτρίωση των συναισθημάτων του εφόσον έχει θετική σχέση ή θετικά συναισθήματα για αυτούς
- Πολλές φορές όταν το διαζύγιο έρχεται πολύ νωρίς και οι (συνήθως) πατεράδες δεν είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν μια ουσιαστική σχέση με το παιδί τους
-
Αλλά και τα παιδιά τους αποκλείονται από αυτή τη δυνατότητα
- Συχνά όταν ο γονέας που έχει την επιμέλεια είναι συγκρουσιακός, εκδικητικός ή και απλά αρνητικός για διάφορους λόγους, με τον τρόπο του ουσιαστικά «δεν επιτρέπει» στα παιδιά την ανάπτυξη της σχέσης αυτής
-
Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους: ρητά ή άρρητα με αρνητικά σχόλια για το πρόσωπο ή τα συναισθήματα του άλλου γονέα/ έμφαση στα προβλήματα του/ διόγκωση και παρερμηνεία κάποιων συμπεριφορών/ ανοιχτές- συγκαλυμμένες αναφορές/ αμφισβήτηση της γνησιότητας του ενδιαφέροντος/ συναισθημάτων για τα παιδιά, κοκ
- Αυτό βέβαια συνιστά μια μορφή βίας και αποκλεισμού από την επαφή (συνήθως πατρικό ρόλο/ ευκαιρία εμπλουτισμού του εαυτού με την ανάπτυξη σχέσεων με ένα άλλο σημαντικό πρόσωπο αναφοράς/ οικογένεια αναφοράς που η έρευνα έχει τόσο ανάγλυφα/ καίρια και συστηματικά επισημάνει
-
Αναφέρω τον μεγάλο αριθμό ατόμων που προφανώς αφορά αυτή η κατάσταση/τον αποκλεισμό ολόκληρων οικογενειών από τη ζωή του παιδιού λόγω συγκρούσεων/ αντιπαραθέσεων των γονέων, την ένταση & το βάθος σε πολλές περιπτώσεις της τραυματικής εμπειρίας αυτών των ανθρώπων και συχνά των παιδιών/
- Οι έμμεσες ή άμεσες απαγορεύσεις για ανάπτυξη σχέσεων με & συναισθημάτων για τον άλλον γονέα με βάση τα αισθήματα/ αντιλήψεις του γονέα που έχει την νομική ή ψυχολογική ισχύ συνιστά μορφή βίας για το παιδί
- Η παραγωγή και ενίσχυση των συγκρούσεων και των διαφωνιών, οι διάφορες μορφές ήπιας, ευκαιριακής ή ακόμη και σκόπιμης συστηματικής κακοποίησης/ αλλοτρίωσης που αναδεικνύονται με την ισχύουσα νομοθεσία δεν έχει μελετηθεί και παραμελείται ή αγνοείται συστηματικά από επιστήμονες ή μη που έχουν μια αρνητική εικόνα για τον Νέο Νόμο εναντιώνονται στην συνεπιμέλεια συνήθως
- Τα επιχειρήματα που αναφέρονται για κακοποιητικούς γονείς που θα αναλάβουν την επιμέλεια, είναι τελείως άκυρα, εφόσον αυτό δεν ισχύει
- Όπως και για την κουλτούρα των ζευγαριών και της ελληνικής κοινωνίας ότι δεν είναι έτοιμη για την συνεπιμέλεια: προφανώς πρόκειται για διαστρεβλώσεις ατομικές ή ομαδικές με βάση προσωπικές/ αντιλήψεις και στάσεις
- Πέρα ότι αγνούνται οι βασικές αλλαγές στην ελληνική οικογένεια, προάγεται μια κουλτούρα διαχωρισμού των φύλων, σύγκρουσης και ανιπαράθεσης μέσα και από τον υποβάθμιση των ιδιων των γονέων αλλα και την υποτίμηση των ψυχικών δυναμεων των ίδιων των παιδιών, αλλα και των ίδιων των γονέων
- Όπως το να γίνει κανείς γονέας -γιατί γονέας γίνεσαι είναι μια δυναμική διαδικασία- και μεταμορφώνεσαι μέσα από τη σχέση με τα παιδιά, παρομοίως αγνοείται και συσκοτίζεται το γεγονός, από ειδικούς ή μη, ότι η διαδικασία του διαζυγίου και η διαδικασία του να είναι κανείς διαζευγμένος γονέας είναι μια δυναμική διαδικασία ότι οι άνθρωποι –άντρες & γυναίκες- μπορούν να αλλάξουν, να εξελιχτούν -αυτό δείχνει και η έρευνα- πέρα από γονείς που οχυρώνονται πίσω από εχθρικές άμυνες με κυρίαρχο το θυμό και αρνητικά συναισθήματα για τον άλλον γονέα συχνά δηλητηριάζοντας και τη σχέση του με τα παιδιά- πολλοί αλλάζουν και πρέπει αν αλαλάξουν εν έχουν βοηθηθεί καθόλου η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει ριζικά και ειδικά οι νέες γενιές οι Σκανδιναβικές κοινωνίες που αναφέρονται ως παράδειγμα δεν επήλθαν από παρθενογένεση, αλλά μέσα από συνεχείς και προοδευτικές διαδικασίες κοινωνικών και προσωπικών αλλά και θεσμικών αλλαγών
Προτάσεις
-
Θεσμική εισαγωγή της διαβούλευσης/ διαμεσολάβησης ειδικών εμπειρογνώμων ψυχικής υγείας σε περιπτώσεις συγκρουσιακών σχέσεων
- Οικογενειακός δικαστής/ εκπαίδευση- επιμόρφωση δικαστών
- Παιδαγωγικός ρόλος της νομοθεσίας & αλλαγή κουλτούρας και για την ανάληψη ευθυνών και των δυο γονέων σε σχέση με τις υποχρεώσεις τους απέναντι στα παιδιά και όχι με βάση τα προσωπικά δικαιώματα ή ανάγκες (μόνο)
- Αποφυγή αναγωγής των διαφωνιών σε σύγκρουση/ διαμάχη των φύλων
- Η συστηματική επισκόπηση μελετών 50 ετών στο πεδίο της Ψυχικής Ανθεκτικότητας (Resilience) και της Θετικής Ψυχολογίας έδειξε ότι ο βασικότερος παράγοντας για την ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΌΤΗΤΑ και ισορροπημένη ανάπτυξη των παιδιών είναι ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙKA ΠΡΟΣΩΠΑ (Luthar et al., 2014)
- Η σχέση με πολλά πρόσωπα ενισχύει τις ψυχοκοινωνικές δεξιότητες / ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών διαχρονικά: ένα μη συζητήσιμο σημαντικό εύρημα
- Οι συγκρουσιακοί γονείς υποχρεούνται να προσπαθήσουν να επιλύσουν τις συγκρούσεις, να επεξεργαστούν τα αρνητικά συναισθήματα/ προσωπικό τραύμα, και το νομικό όπως και ιατρικό ψυχοκοινωνικό θεσμικό πλαίσιο πρέπει να υποδεικνύει αυτή την κατεύθυνση και όχι να ωθεί στη ενίσχυση των ανισοτήτων
-
Η λύση δεν είναι να παίρνει αποκλειστικά ο ένας γονέας τις αποφάσεις
-
Διαφωνίες, συγκρούσεις, αντιπαραθέσεις υπάρχουν μέσα στην οικογένεια και πριν και θα υπάρχουν σε ολα τα συστήματα σχέσεων (αρκεί να μην είναι παθολογικές και να μην παίρνουν ακραίες μορφές)
-
Κανείς δεν διανοείται να απαγορεύσει το γάμο επειδή υπάρχουν συγκρουσιακά ζευγάρια, οι ανώριμοι κακοποιητικοί, παραμελητικοί, αδιάφοροι ή ανεπαρκεις γονείς
- Όταν εντοπίζεται κακοποίηση παρεμβαίνει η κοινωνία/ και πρέπει να ενισχύονται αυτοί θεσμοί/ διαδικασίες
- Η αποκλειστική συνεπιμέλεια δεν σημαίνει καλή γονική πρακτική, επαρκή συναισθηματική ανταπόκριση, σταθερότητα ή ανάπτυξη χωρίς άγχη, εμπόδια &συγκρούσεις που αφορά τον ίδιο ή τον άλλον γονέα, ή ακόμη και στο πλαίσιο σχέσεων του ενός γονέα με άλλους συντρόφους ή με την ίδια οικογένεια
- Και βέβαια υπάρχουν γονείς που βολεύονται ή δεν επιθυμούν τη συνεπιμέλεια και το μοίρασμα ευθυνών ή δεν θέλουν να τα βρουν
- Δεν έχει μελετηθεί και υποβαθμίζεται ή αγνοείται το ότι χιλιάδες γονείς που είναι «φυσιολογικοί» δεν μπορούν ναν έχουν επαρκή σχέση με τα παιδιά τους οι κλινικοί γνωρίζουν ότι συχνά η διατήρηση της αποκλειστικής συνεπιμέλειας και της ισχύος πάνω στον άλλο γονέα επιτρέπει στην ανάπτυξη προβληματικών ή ακόμη και εγωιστικών στάσεων/ αντιδραστικών ή και εκδικητικών συμπεριφορών εμπλέκοντας έμμεσα ή άμεσα το παιδί κ τον αλλο γονέα
Βασικότερο επιχείρημα για την συνεπιμέλεια
-
Η επιμέλεια πρέπει ανατίθεται σε μια βάση υποχρεωτική για να προτρέψει/ υποδείξει ακόμη και να υποχρεώσει τους γονείς (με την κατάλληλη βέβαια διαχείριση-διαμεσολάβηση και πλαισίωση μέσα από την επιμόρφωση/ υποστήριξη από ειδικούς του δικαστικού σώματος) να θέσουν το ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΗΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗΣ ΚΑΙ ΑΠΌ ΚΟΙΝΟΥ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ‘Η ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΩΝ/ ΕΠΙΘΕΤΙΚΏΝ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ, τάσεων παραμέλησης, ή αποστασιοποίησης ή και παραίτησης ενός εκ των δυο γονέων
- Οι συγκρούσεις και ακόμη περισσότερο οι διαφωνίες/ διαφορές και οι (φορτισμένες) αντιπαραθέσεις είναι αναμενόμενες υπάρχουν στις σχέσεις του ζεύγους, πριν, στη διάρκεια και μετά το γάμο, όπως υπάρχουν παθολογικά ή λιγότερα παθολογικά φαινόμενα/ συνθήκες και αλληλεπιδράσεις ή επικοινωνία μέσα στο γάμο
- Το διαζύγιο δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις απλά διέξοδος σε τραυματικές ή κακοποιητικές σχέσεις, όπως υπονοείται σε κάποια κείμενα ειδικών ή μη –αυτή είναι μια αποσπασματική εικόνα που δίνεται υποδηλώνοντας ότι οι γονείς δεν μπορούν να συμφωνήσουν, να συνεννοηθούν και να αλλάξουν τις σχέσεις τους-
- Η προσπάθεια παθολογικοποίησης των καταστάσεων και συνθηκών ενός χωρισμού αλλά και ρητά ή άρρητα του ενός γονέα -συχνά με βάση το φύλο- και άρα μη δυνατότητα αλλαγής, είναι γενικά και αόριστα και επιστημονικά μη τεκμηριωμένα επιχειρήματα- καθως και το τι δημιουργεί η υπάρχουσα νομική συνθήκη
-
Η προσπάθεια ταύτισης κάθε διαζυγίου με ακραίες συνθήκες και η μη αναγνώριση του δυναμικού στοιχείου των χωρισμών -ότι πολλές φορές είναι μια διαδικασία όπου και οι γονείς μπορούν να ωριμάσουν και να δημιουργήσουν συνθήκες συνεννόησης για τα παιδιά με βάση τις υποχρεώσεις τους ως γονείς
- Ότι συναισθήματα θυμού, οργής και μίσους πρέπει να καταλαγιάσουν και ότι ο κάθε γονέας πρέπει να κάνει το πένθος από την πλευρά του δεν αναγνωρίζεται από ανθρώπους που είτε δηλώνονται ως ειδικοί, είτε δηλώνουν προσωπικές αντιλήψεις/ γνώμες
- Τα επίπεδα των συγκρούσεων είναι πολλά και διάφορα, δεν είναι όλα καταστροφικά και το φαινόμενο των constructive conflicts ένας όρος ο οποίος επικρατεί στη ψυχολογία αναγνωρίζοντας ότι αυτές είναι μέρος των οικογενειακών/συζυγικών σχέσεων αλλά πλέον ότι οι εποικοδομητικές συγκρούσεις, οι συγκρούσεις όπου βρίσκονται λύσεις είναι πολύ σημαντικό βίωμα και εμπειρία για τα παιδιά
- Το νομοθετικό/ κοινωνικό πλαίσιο πρέπει να ωθεί και να ωθηθεί σε αυτή την κατεύθυνση
Ψυχική δυναμική κατοικία των παιδιών vs στην οικοδομική κατοικία
- Όπως έχουμε τονίσει και εισηγηθεί η ψυχική κατοικία των παιδιών και όχι απλά τα ντουβάρια και τα έπιπλα και όχι η οικοδομική κατοικία των παιδιών έχει αξία! (το δωμάτιο και ο ατομικός χώρος πρέπει να υπάρχουν)
- Οι πιο σημαντικοί παράγοντες σε όλα τα εγχειρίδια και επισκοπήσεις μελετών είναι η ψυχολογία των γονέων, οι σχέσεις μεταξύ τους, η ποιότητα της σχέσης με τα παιδιά, ενώ οι παραμελήσεις, οι διάφορες μορφές μη αναγνώρισης/ αλλοτρίωσης των συναισθημάτων/ αναγκών των παιδιών,
- οι αρνητικές ή βίαιες αλληλεπιδράσεις/ συμπεριφορές κλπ. καθώς και η ακραία φτώχια είναι σοβαροί παράγοντες κινδύνου
- Η αστάθεια της κατοικίας νοείται συνολικά για την οικογένεια και ως μέρος μια χαώδους ή ασταθούς διαβίωσης/ ζωής/ οικογενειακής οργάνωσης και όχι γενικά και αόριστα και από μόνο του ως στοιχείο
- Και βέβαια άλλο η σταθερή εναλλαγή κατοικίας και άλλο η χαώδης διαβίωση
- Σκόπιμα ή μη συγχέεται με την εναλλαγή κατοικίας όπου το παιδί υπό κανονικές συνθήκες ακόμη κι όταν υπάρχουν διαφωνίες- όχι μόνο θα έχει 2 σταθερές κατοικίες αλλά και 2 γονείς !
- Ενώ ο συχνός κίνδυνος από την αποκλειστική επιμέλεια είναι να απομακρυνθεί και να αλλάξει κατοικία ο γονέας χωρίς την συναίνεση του άλλου γονέα
- Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες και έγκυρες έρευνες που να ενοχοποιούν την συνεπιμέλεια ή την σταθερή εναλλαγή κατοικίας –το αντίθετο!
δείτε την παρουσίαση εδώ
Ηλίας Ε. Κουρκούτας, PhD
Καθηγητής Ψυχολογίας
Διευθυντής Εργαστηρίου Ψυχολογίας
Διευθυντής Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Ειδική Αγωγή»
Συντονιστής Κλάδου Κλινικής Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας
Παν/μιο Κρήτης
Elias Kourkoutas, Ph.D.
Clinical Psychologist
Professor of Psychology
Chair of the Interfaculty Master Program in Special Education
Head of the Laboratory of Psychology & S.E.
PTDE, University of Crete
University Campus, Rethymno
Crete, Greece
ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ
Θα μας ενδιέφερε η άποψή σας για το παραπάνω κείμενο.