Νομικές έννοιες
Σύμφωνα με τα άρθρα του ισχύοντος Αστικού Κώδικα
Άρθρο 1510 ΑΚ
Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη, που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του.
Σε περίπτωση όπου η γονική μέριμνα παύει λόγω θανάτου, κήρυξης σε αφάνεια ή έκπτωσης του ενός γονέα, η γονική μέριμνα ασκείται αποκλειστικά από τον άλλο.
Άρθρο 1511 ΑΚ
Κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου.
Στο συμφέρον του τέκνου πρέπει να αποβλέπει και η απόφαση του δικαστηρίου, όταν κατά τις διατάξεις του νόμου το δικαστήριο αποφασίζει σχετικά με την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή με τον τρόπο της άσκησής της.
Ανάλογα με την ωριμότητα του τέκνου πρέπει να ζητείται και να συνεκτιμάται η γνώμη του πριν από κάθε απόφαση σχετική με τη γονική μέριμνα, εφόσον η απόφαση αφορά στα συμφέροντά του.
Άρθρο 1512 ΑΚ
Αν οι γονείς διαφωνούν κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας, και το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει να ληφθεί απόφαση, αποφασίζει το δικαστήριο.
Άρθρο 1518 ΑΚ
Η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του.
Ο Αστικός Κώδικας στο άρθρο 1510 παρ. 1 ρητώς ρυθμίζει ότι η γονική μέριμνα ανήκει και στους δύο γονείς. Ο καθένας από τους οποίους έχει καθήκον και συγχρόνως δικαίωμα να προβαίνει στην άσκησή της.
Εάν προκύψει διαφωνία των γονέων για τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας, αρμόδιο να αποφασίσει είναι το δικαστήριο, το οποίο λαμβάνει τη σχετική απόφαση με κριτήριο το συμφέρον του τέκνου.
Η γονική μέριμνα είναι το σύνολο των σχέσεων γονέων και ανηλίκων τέκνων στην οποία περιλαμβάνονται
Κατά τη διάρκεια του γάμου οι γονείς ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα των τέκνων τους. Σε εκτός γάμου τέκνα και σε περίπτωση εκούσιας αναγνώρισης του τέκνου, η μητέρα ασκεί τη γονική μέριμνα και ο πατέρας αποκτά γονική μέριμνα δεν την ασκεί όμως εκτός αν συμφωνεί η μητέρα, ή έπαυσε η γονική μέριμνα της μητέρας ή αυτή αδυνατεί να την ασκήσει.
Έννοια μερικότερη της γονικής μέριμνας είναι η επιμέλεια των τέκνων η οποία ασκείται επίσης και από τους δύο γονείς, με γνώμονα το συμφέρον τους. Η επιμέλεια είναι το ουσιωδέστερο περιεχόμενο της έννοιας της γονικής μέριμνας, περιλαμβάνει κάθε φροντίδα ή μέτρο σχετικό με την πνευματική ψυχική και σωματική ανάπτυξη του ανηλίκου και στοχεύει στην ανάπτυξή του ως προσωπικότητας.
Στην έννοια της επιμέλειας περιλαμβάνονται
Έννοια μερικότερη της γονικής μέριμνας είναι η επιμέλεια των τέκνων η οποία ασκείται επίσης και από τους δύο γονείς, με γνώμονα το συμφέρον τους.
Ο νομικός όρος «συμφέρον του τέκνου» αποτελεί αόριστη έννοια που, ως τέτοια, χρήζει εξειδίκευσης κατά την εφαρμογή από τους Δικαστικούς Λειτουργούς οι οποίοι αναλαμβάνουν την ερμηνεία του και ειδικεύουν σε κάθε περίπτωση. Το συμφέρον αυτό, εφόσον δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός από το νόμο, λαμβάνεται υπόψη υπό ευρεία έννοια και για τη διαπίστωση της συνδρομής του εξετάζονται όλα τα επωφελή και πρόσφορα για το ανήλικο στοιχεία και περιστάσεις.
Τα ελληνικά δικαστήρια έχουν διατυπώσει την άποψη ότι ο όρος «συμφέρον του τέκνου» εννοεί το «καλώς εννοούμενο συμφέρον» του. Ερμηνεύοντας το ως κάθε είδους συμφέρον, σωματικό, πνευματικό, ψυχικό, ηθικό και υλικό, το συμφέρον του να δημιουργήσει μία ομαλή και ψυχικώς ισορροπημένη προσωπικότητα, να αναπτύξει πλήρως τις πνευματικές του δυνατότητες και να ενταχθεί σταδιακά στις κοινωνικές και οικονομικές συγκυρίες που θα εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Ερμηνεύοντας στην δικαστική πρακτική την έννοια του συμφέροντος του τέκνου οι Δικαστές καθορίζουν την ανάληψη της επιμέλειας από τον ένα γονέα σε ποσοστό άνω του 90% σε ένα γονέα διατηρώντας την γονική μέριμνα κοινή στις περιπτώσεις διαζυγίου. (Έρευνα ΜΚΟ ΓΟΝ.ΙΣ. στις Δικαστικές αποφάσεις του πρωτοδικείου Αθηνών) Ενώ στις περιπτώσεις εκτός γάμου αναγνωρισμένου τέκνου συνήθως καθορίζουν ο ένας γονέας να έχει ενεργά τα πλήρη δικαιώματα και ευθύνες της γονικής μέριμνας κατά την έννοια των άρθρων 1510 ΑΚ και 1518 ΑΚ και ο άλλος γονιός να έχει ανενεργά τα αντίστοιχα καθήκοντα και δικαιώματα των γονέων.
Το δικαστήριο έχει υποχρέωση ( Άρθρο 1511 ΑΚ ) να ακούει τα τέκνα πριν την ανάθεση της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας και τη ρύθμιση του τρόπου επικοινωνίας του με τους γονείς του. Διαδικασία όμως που συχνά δεν εφαρμόζεται καθώς είναι «Ανάλογα με την ωριμότητα του τέκνου» και επομένως είναι και αυτό θέμα ερμηνείας. Σε κάθε περίπτωση για τα παιδιά είναι ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία, καθώς ούτε ο χώρος των δικαστηρίων- όπως είναι σήμερα- είναι ο κατάλληλος, ούτε οι Δικαστές έχουν τις αναγκαίες γνώσεις παιδοψυχολογίας για αυτό τον σκοπό. Καλούνται στην πράξη να διαλέξουν γονιό, ενώ ταυτόχρονα με τις συνθήκες που αυτό γίνεται η «γνώμη» τους αποτελεί συχνά «άποψη» του γονιού που διαμένουν μαζί του.
Τελικά έτσι όπως γίνεται η εφαρμογή του Άρθρου 1511 ΑΚ δεν οδηγεί στην ικανοποίηση της αναγκαίας συνθήκης να ακουστεί η γνώμη του παιδιού και να γίνει σεβαστή από μια φιλική προς τα παιδιά Δικαιοσύνη. Η διαδικασία και μόνο είναι τραυματική και δεν αποτελεί εφαρμογή στο πνεύμα της Διεθνούς Συμβάσεως Δικαιωμάτων του Παιδιού (ΔΣΔΠ) , της ΕΣΔΑ και των διεθνών οδηγιών. Οι γονείς έχοντας ξεχάσει την γονική ιδιότητα τους έχουν μετατραπεί σε αντίδικους. Το παιδί μπαίνει στο κέντρο της αντιδικίας σε ρόλο κριτή των γονέων του. Ένα ρόλο που ούτε τον ζήτησε , ούτε και είναι σε θέση να επιτελέσει. Ούτως ή άλλως οι απόψεις των παιδιών δεν δεσμεύουν τον Δικαστή.
Τέλος, στην άσκηση γονικής μέριμνας τέκνων που γεννιούνται κατά τη διάρκεια συμφώνου συμβίωσης εφαρμόζονται αναλογικά οι ίδιοι κανόνες που ισχύουν για τα τέκνα εντός γάμου.
Το δικαστήριο κατά περίπτωση κρίνει ότι το συμφέρον του τέκνου επιβάλλει την άσκηση της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας από τους δύο γονείς του ή τη διατήρηση της γονικής μέριμνας στο πρόσωπο και των δύο γονέων αλλά την ανάθεση της επιμέλειας στον ένα από αυτούς ή την ανάθεση τόσο της γονικής μέριμνας όσο και της επιμέλειας στον ένα μόνο γονέα. Η τελευταία περίπτωση συντρέχει όταν κριθεί δικαστικά ότι ο ένας γονέας είναι εντελώς ακατάλληλος για τη ασφάλεια του τέκνου, επειδή π.χ. το εκθέτει σε κίνδυνο.
Κατά τη δικαστική διαδικασία πρέπει να εξασφαλίζεται η άποψη του τέκνου, καθώς όπως ρητά αναγνωρίζει το δικαστήριο (απόφαση ΜΠρ ΑΘ 6397/2006), είναι υπηρεσιακό καθήκον του δικαστή να ακούει τα τέκνα πριν την ανάθεση της γονικής μέριμνας και της επιμέλειας και τη ρύθμιση του τρόπου επικοινωνίας του με τους γονείς του, αρχή η οποία ισχύει τόσο στην προσωρινή όσο και στην οριστική δικαστική διαδικασία.
Ενώ κάθε απόφαση του δικαστηρίου ή των γονέων θα πρέπει να αποβλέπει στο ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΤΕΚΝΟΥ. Σε περίπτωση διαστάσεως ή διαζυγίου, η επιμέλεια συνήθως αφαιρείται απο τον ένα γονιό και ανατίθεται στον άλλο γονιό.
Ο νόμος δεν αναφέρει ρητώς σε ποιον από τους δύο.
Αρ. 1513 ΑΚ
"Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο. Η άσκηση της γονικής μέριμνας μπορεί να ανατεθεί στον έναν από τους γονείς ή, αν αυτοί συμφωνούν ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του τέκνου, στους δύο από κοινού. Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, ιδίως να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων ή να την αναθέσει σε τρίτον.
Για τη λήψη της απόφασής του το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του.
Ο γονέας, στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας, έχει το δικαίωμα να ζητάει από τον άλλο πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου".
Η επιμέλεια σύμφωνα με το ισχύον άρθρο του Αστικού Κώδικα θα μπορούσε να " ... ανατεθεί στον έναν από τους γονείς ή, αν αυτοί συμφωνούν ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του τέκνου, στους δύο από κοινού".
Πρακτικά όταν συγκρούονται οι απόψεις των γονέων που χωρίζουν ανατίθεται από το δικαστήριο (κατά την Δικαστική κρίση) στον ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΕΡΟ γονέα για την ανατροφή του τέκνου. Αυτό που συμβαίνει πρακτικά είναι,ότι στο διαζύγιο, η Δικαστική κρίση θεωρεί ότι, ο καταλληλότερος γονέας στη συντριπτική πλειοψηφία των δικαστικών αποφάσεων κρίνεται η μητέρα, αναλαμβάνοντας εκείνη σχεδόν όλη την καθημερινή φροντίδα του παιδιού, τη μόρφωση, την εκπαίδευση, την ανατροφή, την επίβλεψή του και επιλέγει αποκλειστικά τον τόπο κατοικίας του παιδιού, την πόλη,τη χώρα κλπ.
Πρακτικά επομένως καταλήγουμε να ανατρέφει ο ένας γονέας το παιδί, χωρίς ο άλλος γονιός να έχει καμία αρμοδιότητα και δικαίωμα, παρά μόνο σε περιορισμένες περιπτώσεις και με προσφυγή στο δικαστήριο. Το μόνο δικαίωμα του άλλου γονέα είναι η επικοινωνία με το παιδί.
Η άσκηση της επιμέλειας από τον ένα γονέα συχνά οδηγεί σε ατελείωτα δικαστήρια τους γονείς και στερεί τα παιδιά από τη παρουσία του ενός από τους δύο.
Όχι μόνο δεν εξυπηρετείται το συμφέρον του παιδιού να ανατρέφεται και από τους δύο γονείς, αλλά επιτυγχάνεται το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, η αποξένωση από τον ένα γονέα και η ανάληψη όλης της ευθύνης και της φροντίδας από τον άλλο γονιό.
Επίσης προσβάλλεται το δικαίωμα του παιδιού, να ανατρέφεται και από τους δύο γονείς, δικαίωμα που προστατεύεται από τα άρθρα 9 και 18 της Διεθνούς Συμβάσεως για τα δικαιώματα του Παιδιού (ΔΣΔΠ) , η οποία έχει κυρωθεί με το Ν. 2101/1992 (ΦΕΚ Α 192) στη χώρα μας. Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. έχει επιβληθεί νομοθετικά από κοινού ανατροφή των παιδιών, σε κάθε περίπτωση.
Το υπέρτερο συμφέρον του παιδιού είναι να ανατρέφεται και από τους δύο γονείς .Αυτό επιτάσουν όλα τα διεθνή κείμενα για το παιδί . Στην περιπτωση του διαζυγίου θα ηταν σκόπιμο να εξεταστεί ενας αλλος τρόπος απο κοινού ανατροφής του παιδιού σε διαφορετικά σπίτια (αφούυοι γονείς χωρίζουν) και να βρεθεί ο τρόπος ώστε να έχει και τους δύο στην ζωή του, χωρίς κανένας γονιός να αποξενώνεται ή να μετατρέπεται σε επισκέπτη αλλά ούτε ο άλλος να φορτώνεται όλη την ευθύνη και φροντίδα σε βάρος της προσωπικής και επαγγελματικής του εξέλιξης .
Tο gonis.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο το οποίο είναι σχετικό με το θέμα στο οποίο αναφέρεται το άρθρο. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές και διατηρούμε το δικαίωμα να μην δημοσιεύουμε συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια όπου τα εντοπίζουμε. Σε κάθε περίπτωση ο καθένας φέρει την ευθύνη των όσων γράφει και το gonis.gr ουδεμία νομική ή άλλα ευθύνη φέρει.
