Η οικογένεια και η εκπαίδευση είναι ίσως οι σημαντικότεροι θεσμοί που αναπτύχθηκαν στις κοινωνίες και συντελούν με μοναδικό τρόπο στη διατήρηση αλλά και στην οργάνωσή τους.
Η εκπαίδευση συμβάλλει στην ολόπλευρη και πνευματική ανάπτυξη των γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών με στόχο την κοινωνική τους ένταξη.
Η οικογένεια διαμορφώνει την προσωπικότητα, το χαρακτήρα, τις ηθικές αξίες, τον τρόπο σκέψης αλλά και τις συνήθειες του παιδιού και είναι υπεύθυνη για τη σχέση που θα αποκτήσει το παιδί με το σχολικό περιβάλλον.
Η οικογένεια συντελεί θετικά ή αρνητικά στη σχολική επίδοση του παιδιού. Το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, οι στάσεις και οι προσδοκίες τους, τα μορφωτικά ερεθίσματα που παρέχουν στο παιδί, καθώς και ο βαθμός εμπλοκής και συνεργασίας τους με το σχολικό περιβάλλον είναι παράγοντες που επιδρούν θετικά ή αρνητικά στη σχολική επίδοση του παιδιού.
Η καλή συνεργασία σχολείου και οικογένειας έχει θετικές επιπτώσεις στην ακαδημαϊκή επίδοση του μαθητή.
Η εμπλοκή των γονέων δεν θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στις τακτικές επισκέψεις ενημέρωσης που οργανώνονται από τον εκπαιδευτικό της τάξης, αλλά και στη συνεργασία μαζί του για τη βελτίωση της επίδοσης του παιδιού ή την αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς.
Η καλή συνεργασία εξασφαλίζεται με τη συνεχή επαφή, την ανάπτυξη κλίματος εμπιστοσύνης και αμοιβαίου σεβασμού και την ενεργητική ακρόαση όλων των εμπλεκομένων μελών, γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών.
Η σχολική αποτυχία, η οποία σχετίζεται με την οικογένεια, μπορεί να οφείλεται σε δυσλειτουργικούς παράγοντες του οικογενειακού περιβάλλοντος. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση του παιδιού μπορεί να ενισχύεται από την οικογένεια. Οι αντιφατικές απόψεις των γονέων σχετικά με την αγωγή, οι υψηλές προσδοκίες των γονέων για τα παιδιά τους, οι οποίες δε συνάδουν με τις δυνατότητες τους, οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, η άρνηση αποδοχής των μαθησιακών δυσκολιών, η έλλειψη κινήτρων και μαθησιακών ευκαιριών από την οικογένεια είναι μερικοί παράγοντες, οι οποίοι σχετίζονται θετικά με τη σχολική αποτυχία. Το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στις σχολικές απαιτήσεις.
Μερικές τεχνικές, οι οποίες σχετίζονται θετικά με την επίδραση της οικογένειας στη σχολική επίδοση του παιδιού είναι: η καλή οργάνωση του χρόνου μελέτης στο σπίτι και των εξωσχολικών δραστηριοτήτων, η συμπαράσταση των γονέων και η ενεργή συμμετοχή τους στη μάθηση, η καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και ενθάρρυνσης η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτοεικόνας του μαθητή, η ανάδειξη των ικανοτήτων του η χρήση ενδεδειγμένων τεχνικών για την αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών, η συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, για την αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών ή προβλημάτων συμπεριφοράς η ψυχολογική υποστήριξη για την αντιμετώπιση κρίσεων η ανάπτυξη υγιών σχέσεων στο οικογενειακό πλαίσιο, η ύπαρξη κανόνων και ορίων από το οικογενειακό περιβάλλον η επιβράβευση των προσπαθειών του μαθητή, η παροχή μορφωτικών ερεθισμάτων, η σωστή καθοδήγηση για αντιμετώπιση και αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων με συνομηλίκους ή με αδέρφια η καλή συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου.
Επιπλέον, η αποτελεσματική διαχείριση των οικογενειακών θεμάτων, ο σεβασμός τω αναγκών των παιδιών, η θετική υποστήριξη, η επίλυση των διαφορών με διάλογο, η εφαρμογή κανόνων με συνέπεια και σταθερότητα, η στήριξη των προσπαθειών του για την εκπλήρωση των στόχων του, η προβολή για μίμηση πρότυπων μορφών συμπεριφοράς, η καλλιέργεια των κοινωνικών, γνωστικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, η διάθεση ποιοτικού χρόνου στο παιδί και η συμπαράσταση για σωστή ανάπτυξη και καλή επίδοση είναι μερικοί παράγοντες που συντελούν θετικά στην προαγωγή του παιδιού και στην αποτελεσματική ανταπόκριση στη μαθησιακή διαδικασία. Η οικογένεια πρέπει με υπομονή και επιμονή να υποστηρίζει κάθε μικρή ή μεγάλη προσπάθεια που καταβάλει το παιδί, να επιβραβεύει τις επιτυχίες, να ελαχιστοποιεί ή να προσφέρει υποστήριξη στις αποτυχημένες ενέργειες.
Οι υπερπροστατευτικοί, αγχώδεις και πιεστικοί γονείς δημιουργούν ανασφάλεια και αμφισβήτηση της ζωής στα μάτια του παιδιού. Η μεγιστοποίηση των δυσκολιών, η αποθάρρυνση από κάθε δημιουργική προσπάθεια αυξάνει το αίσθημα της ανασφάλειας του παιδιού και δημιουργεί χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοεικόνα και συνάδει θετικά με χαμηλές σχολικές επιδόσεις. Ο ποιοτικός χρόνος, η υπομονή, η ενθάρρυνση των γονέων βοηθάει τα παιδιά να καλλιεργήσουν στο μέγιστο τις δεξιότητες και τις ικανότητές τους και να βιώσουν επιτυχίες και ικανοποίηση. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν υποστηρικτικά, αντιμετωπίζουν από κοινού τα προβλήματα που προκύπτουν στο σχολικό περιβάλλον και στη μαθησιακή διαδικασία με στόχο την ανάπτυξη και την καλλιέργεια των δεξιοτήτων και ικανοτήτων των παιδιών και τη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΉ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γεωργίου, Σ. (1993). Ο ρόλος της οικογένειας στη σχολική επίδοση. Παιδαγωγική Επιθεώρηση. 19 (347- 360). Dottrens, R. (1974).
Παιδαγωγώ και Διδάσκω. Αθήνα: Δίπτυχο- Unesco Ιμβριώτη, Ρ. (1985).
Παιδεία και Κοινωνία- Ελληνικά εκπαιδευτικά προβλήματα. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή. Καψάλη, Α. (1986)
Παιδαγωγική Ψυχολογία, Θεσσαλονίκη: Αφοι Κυριακίδη. Κασσωτάκης, Μ & Φλουρής, Γ. (2002).
Μάθηση και διδασκαλία. τ. Β΄ Αθήνα: έκδ. συγγραφέων Κρουσταλλάκης, Γ. (1995).
Διαπαιδαγώγηση. Αθήνα: έκδ. συγγραφέα. Μπανκς, Ο. (1995).
Η κοινωνιολογία της εκπαίδευσης , επιμ. Σπ. Ράσης. Θεσσαλονίκη: Πρατηρητής Τσουρέκη, Δ. (1981).
Σύγχρονη Παιδαγωγική- Παιδαγωγικές Τάσεις από τις αρχές
* Η Δρ Καλλιόπη Παπουτσάκη είναι Συγγραφέας, Δρ Ειδικής Αγωγής Παν. Αθηνών και Εθελόντρια στο Κέντρο Στήριξης Οικογενειακών Σχέσεων του ΓΟΝ.ΙΣ.
**Το άρθρο της Δρ Κ. Παπουτσάκη "Η επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος στη σχολική επίδοση του παιδιού" δημοσιεύεται στο Ιστοχώρο του ΓΟΝ.ΙΣ. με την γραπτή άδεια της.
